İstanbul’un kozmopolit dokusu, her zaman farklı kültürlerin ve geleneklerin iç içe geçtiği bir sahne olmuştur. Bu çeşitlilik, kentte yaşayan travesti bireylerin günlük yaşam pratiklerine de renk katar. Son dönemlerde, özellikle negatif enerjiden arınmak ve nazardan korunmak amacıyla uygulanan ritüeller arasında “üzerlik tohumu” yakmak ve “lavanta” tütsüsü kullanmak oldukça popüler hale gelmiştir.
Üzerlik Tohumunun Gücü
Üzerlik (Peganum harmala), Anadolu’da asırlardır nazara karşı koruyucu özelliğiyle bilinen bir bitkidir. Tohumları ateşe atıldığında, ortama yayılan dumanın kötü enerjileri uzaklaştırdığına inanılır. İstanbul travestileri de, stresli bir günün ardından ya da önemli bir buluşma öncesinde üzerlik tohumu yakmayı tercih eder. Kimi zaman toplu halde yapılan bu küçük törenlerde, üzerinde küçük süslemeler olan metal kapların içinde üzerlik tohumu yakılır. Duman, nazar ve negatif düşüncelere karşı bir kalkan görevi görürken, aynı zamanda ruhsal bir rahatlama da sağlar. Yakma esnasında bazen ufak tefek maniler söylenir veya eski aile büyüklerinden duyulan dualar mırıldanır. Böylece ritüelin manevi boyutu da vurgulanmış olur.
Lavantanın Ferahlığı
Üzerlik ritüelinin hemen ardından ya da farklı zamanlarda, lavanta tütsüsü yakmak da geleneksel hale gelmiştir. Lavantanın mis kokusu, özellikle şehir yaşamının getirdiği gerginlik ve stresi azaltmaya yardımcı olur. İstanbul’un kalabalığı, gündelik hayatın koşuşturması ve kimlikten kaynaklanan zorluklar, bazen ruhsal bir yorgunluğa sebep olabilir. Bu gibi durumlarda, kendi ev ortamlarında lavanta demeti yakarak tütsü yapmak, pozitif enerjiyi tekrar hatırlatır. Kimileri, lavanta keselerini giysi dolaplarına veya yastık altına koyarak huzurlu bir uyku çekmeyi amaçlar.
Dayanışma ve Birliktelik
Bu ritüeller, sadece negatif enerjiden arınma amacı taşımaz; aynı zamanda İstanbul’daki travesti topluluğu arasında güçlü bir dayanışma duygusu yaratır. Bazen arkadaşlar ufak çay davetlerinde buluşarak birlikte üzerlik ve lavanta yakar, sonrasında sohbet edip dertleşir. Böylece manevi yenilenme, sosyal bir paylaşımla pekişir. Kimlik mücadelesi verirken veya günlük hayatta sıkça karşılaşılan ayrımcı durumlarla yüzleşirken, bu tür geleneksel pratikler duygusal desteği artıran bir “nefes alma” molası gibidir.
Kişisel Dokunuşlar ve İnanç
Her ne kadar ritüelin temeli ortak olsa da, herkesin kendine özgü küçük eklemeleri bulunur. Kimi, üzerlik tohumu tüterken küçük bir zil çalar veya evin kapısını ardına kadar açarak “kötü enerji”nin çıkmasını sağlar. Başkaları, lavanta tütsüsüne biraz da biberiye ekleyerek pozitifliği artırdığına inanır. Önemli olan, kişinin kendini bu sürecin içinde rahat, güvende ve arınmış hissetmesidir.
Ritüelin Uygulanışı
A: Peki, tam olarak nasıl uyguluyorsun bu ritüeli? Bize adım adım anlatabilir misin?
B: Tabii. Genelde akşam saatlerini tercih ediyorum. Önce evin havalandırılması önemli. Camları biraz açıp içeriye temiz hava girsin istiyorum. Sonra:
Üzerlik Tohumu Yakma: Küçük metal bir kap veya ısıya dayanıklı bir kaseye üzerlik tohumunu koyuyorum. Hafif ateşle veya köz yardımıyla yakıyorum. Duman belirmeye başladığında, genelde kapla bütün odaları dolaşarak dumanı yayıyorum. O sırada sessizce bir niyet tutarım: “Negatif enerjiler uzaklaşsın, nazar ve kem gözler bizden ırak olsun” gibi.
Lavanta Tütsüsü: Üzerlikten sonra, ikinci aşama olarak lavanta demetini yakıyorum. Ufak bir tütsü gibi davranıyorum. Lavanta daha tatlı, daha sakinleştirici bir koku yayıyor. Bu da üzerlikten sonra evin atmosferini adeta yumuşatıyor.
Kapanış: Oda oda dolaştıktan sonra kapıları ve camları kapatıyorum. Evin ortasında biraz durup derin nefes alıyorum ve “Bu ev, bu beden güvende” diyerek ritüeli sonlandırıyorum.